आईजी खनालको इनिङ : संगठनमा प्रभाव, विप्लवलाई दबाब

काठमाडौं, २९ पुस । बलात्कार अभियोग लागेका पूर्वसभामुख कृष्णबहादुर महरा हुन् या मानव हत्या र जिउँदै जलाएको आरोप लागेका बाहलवाला सांसद, पूर्वमन्त्री मोहम्मद अफताब आलम हिरासतबाट अदालत हुँदै पूर्पपक्षमा पुगे हाइप्रोफाइल ।

१२ बर्षसम्म राजनीतिक दबाब र रवाफमा अपराधको बर्को ओढेका कसैलाई नछाड्ने दृढता देखाए नेपाल प्रहरीका महानिरिक्षक (आईजी) सर्वेन्द्र खनालले ।

कम भाषण धेरै कामको नीतिमा उनको कार्यकालले गति समात्यो । यीलगायतका मुद्दा अदालतमा छन् तर प्रहरीको तर्फबाट गरिने काममा खनालको निर्देशन प्रभावकारी देखियो । जसले जनतामा प्रहरीमाथिको विश्वासमा अझ बढोत्तरी भयो ।

हालै मात्र सर्वसाधारणको गुनासो सुन्नासाथ मिटरव्याजी नेता हुन् वा सुदखोर, स्पटमा नै पक्राउ गर्नका आईजी खनालको कडा निर्देशन गएको थियो ।

आउने २८ माघसम्म कार्यकालको अवधि रहेका आईजी खनालले अन्तिम दिनसम्म पनि संगठनलाई चलायमान राख्ने र प्रभावकारी बनाएर सञ्चालन गर्ने अठोट राखेका छन् ।

उनको नियुक्तिको दिनदेखि नै आशाको सञ्चार हुनु स्वभाविक थियो । उनी प्रहरी अधिकृत हुँदादेखि नै चर्चित थिए । गुन्डागर्दीलाई निमिट्यान्न पारेका आईजी खनालको कार्यकाल हुन्जेल टोले हुन् कि माफियागिरी चलाउने देशमा कोही रहने अवस्था छैन ।

तत्कालिन आईजी प्रकाश अर्यालको कार्यकालमा संगठन भित्र ध्वस्त थियो भने बाहिरका कतिपय नयाँ संरचनाका विषयमा कुनै आधारभूत काम भएका थिएनन् । आईजी खनालको कार्यकालमा यस्ता धेरै काम भएको विवरणले पुष्टि गर्छ ।

उनले गृह मन्त्रालयको गृह प्रशासन सुधार कार्ययोजना २०७४, घोषणा गरेका १० बुँदे सांगठनिक प्राथमिकता, अपराध कार्ययोजना, नेपाल प्रहरीको लैगिक नीति २०७५ जारी गर्ने काम गरेका थिए । यस्तै, नेपाल प्रहरीको वैदेशिक सहायता नीति २०७६ लागु गर्दै सांगठनिक विस्तारका क्रममा प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान व्युरो, विशेष व्युरो, मोबाइल फरेन्सिक ल्याब, डाटा सेन्टर, पोलिग्राफ, क्यानिनलगायतका क्षेत्रको विस्तार गरेका खनालले एएचटीबी, साइबर व्युरो, क्षेत्रीय तालिम केन्द्रमा पब्लिक अर्डर म्यानेजमेन्ट सेल, मोडल पुलिस युनिटको स्थापना गरेका थिए ।

प्रभावकारी रुपमा काम गर्नका लागि साइबर व्युरो र मानव बेचविखन व्युरोको स्थापनासहित धेरै काम भएको विवरणमा उल्लेख छन् ।

मुलुक संघीय संरचनाको अभ्यास गर्दैगर्दा खनालले प्रहरी प्रमुखको जिम्मेवारी पाएका थिए । यसक्रममा उनले प्रहरीलाई पनि संघीय ढाँचामा परिचालन गर्नुपर्ने थियो । संघीय स्वरुप र प्रदेश संरचनाको प्रारुप तयार पारी जनशक्ति परिचालनमा उनी सफल देखिए । प्रदेश २ र ५ मा नयाँ संरचनाको स्थापना गरी एक हजार ४ सय ४६ जना जनशक्तिको प्रदेशमा समायोजन गरिएको प्रहरीको रेकर्डमा छ ।

यति मात्र होइन, एसएसपीको कमान्डमा रहने तत्कालिन १४ वटा अञ्चल प्रहरी कार्यालयलाई ७ प्रदेश प्रहरीका इकाईमा पुनसंरचनामा पनि उनको भूमिका बलियो देखिएको थियो ।

आईजी खनालको कार्यकालमा भएको सबैभन्दा प्रभावकारी कामचाहिँ मानव बेचबिखनविरुद्धको अनुसन्धानमा भएको पाइन्छ । एक बर्षमा यस्तो कसुरमा ३ सय ८ नेपाली तथा १५ विदेशी अभियुक्त पक्राउ गरिएका थिए । अर्यालको कार्यकाल भन्दा २७.१३ प्रतिशत बढी अभियुक्तलाई हिरासतमा राख्न खनाल सफल देखिए

‘पहिलो चरणमा ३१ सय १ दरबन्दी स्वीकृत भयो, दोस्रो चरणमा ३५ सय ९६ भयो । सरकारमार्फत ६६ सय ९७ दरबन्दी कायम गरी जिम्मेवारी हस्तान्तरणको काम भयो’, प्रहरी प्रधान कार्यालयले जारी गरेको विवरणमा भनिएको छ,‘७५३ स्थानीय तहमा प्रहरी संरचना स्थापना, नयाँ दुई ब्युरो स्थापना संचालन, ल्याब, अस्पताल र विद्यालयको सेवा विस्तार पनि भएको छ ।’

आईजी खनालले महिला बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक सेवा केन्द्रको विस्तार, अपराध तथ्यांक तथा अभिलेख समयानुकुल बनाउन ‘डाटा बेस सेन्टर’को स्थापना, आतंकवाद नियन्त्रण तथा सम्पत्ति शुद्धिकरण माथि निगरानीका लागि प्रहरी प्रधान कार्यालयमा आतंकवाद प्रतिरोध संयन्त्र सचिवालयको पनि स्थापना गरिएको छ ।

खनालको कार्यकालमा जबरस्ती करणीलगायतका अन्य विषयका अनुसन्धानमा अघिल्लो बर्षको भन्दा ४ प्रतिशतले सफलता हात पारी ९७ प्रतिशत अपराधको सफल अनुसन्धान भएको विवरणमा उल्लेख छन् । महान्यायाधीवक्ताको कार्यालयले पनि चार प्रतिशतले अनुसन्धानमा सफलता जोडिएको भन्दै बार्षिक प्रतिवेदनमा उल्लेख गरेको थियो । उक्त प्रतिवेदनका अनुसार प्रहरीले जघन्यलगायतका अपराधमा ७२.८ प्रतिशतको काम गरिएको छ ।

आईजी खनालको कार्यकालमा भएको सबैभन्दा प्रभावकारी कामचाहिँ मानव बेचबिखनविरुद्धको अनुसन्धानमा भएको पाइन्छ । एक बर्षमा यस्तो कसुरमा ३ सय ८ नेपाली तथा १५ विदेशी अभियुक्त पक्राउ गरिएका थिए । अर्यालको कार्यकाल भन्दा २७.१३ प्रतिशत बढी अभियुक्तलाई हिरासतमा राख्न खनाल सफल देखिए ।

प्रहरी विवरणका अनुसार काकडभिट्टा नाकाबाट १७९, कुबेतबाट १, रुपन्देही नाकाबाट १३, लिवियाबाट १३, भारत मिजुरामबाट २३ जनालाई प्रहरीले उद्दार गरिएको थियो । यस्तै नेपालमै बाल यौन दुराचारमा संलग्न ७ विदेशी त फन्दामा परेकै थिए, मिर्गौलाको अवैध प्रत्यारोपण गरेको अभियोगमा निदान अस्पतालका सञ्चालकलगायतलाई कानुनी दायरामा ल्याउन प्रहरी सफल भएको थियो ।

यस्तै, वित्तिय क्षेत्रमा आईजी खनालको कार्यकालमा धेरै काम भएको भेटिएको छ । एटीएम ह्याक गरी एक करोड २६ लाख ३० हजार तथा १० हजार डलर लिएर फरार हुन खोजेका ५ चिनियाँ र एक फ्रान्सेली नागरिकलाई पक्राउ गरि कारबाही गरिएको थियो ।

चेन अफ कमान्डमा चल्ने संगठन भएका कारण आईजी खनालको निर्देशन र सक्रियताका कारण नै विभिन्न युनिटले सफलताका साथ काम गरेको भेटिएको हो । कृषि विकास बैंकको सिस्टम ह्याक गरी ५ अर्ब चोरी गर्ने क्रममा अफ्रिकी मुलका पिटर भचनिने व्यक्तिका सहयोगी, नेपालमा लुकिछिपी चीनमा वित्तिय ठगी र चोरी गर्ने १२२ चिनियाँ नागरिक पनि पक्राउ गरिएको थियो । चिनियाँलाई भने चीनमा डिपोर्ट गरिसकिएको छ ।

यस्तै सुन तस्करी नियन्त्रणमा पनि प्रहरीले उल्लेख्य प्रगति गरेको विवरण छ । १५४.१३ किलो सुन बरामद गर्दा १७१ जनालाई पक्राउ गरि, ६७ करोड ४७ लाख ७४ हजार ४ सय ९८ बरारबरको राजश्व संकलन गर्न प्रहरी सफल भयो । ट्राफिक व्यवस्थापनका क्रममा कारबाहीबाट एक अर्ब २९ करोड ७५ लाख, भन्सार छलीको १ अर्ब ४२ करोड ४६ लाख, फरार अभियुक्तबाट ७३ करोड ७ लाख विगो र अन्य राजश्वमार्फत ३ अर्ब, ४१ करोड ८१ लाख संकलनमा प्रहरीको भूमिका थियो । जसले राज्यलाई ठूलो योगदान प्रहरी संगठनमार्फत भएको हो ।

प्रहरीले १३ हजार ८४५ किलो गाँजा, ३ हजार ६५ किलो चरेश, १६र६३ किलो हिरोइन, कोकिन र ८४ किलो अफिम समेत बरामद गर्दा ओसार पसार र सेवन गर्ने ८ हजार ७ सय ८० जना पक्राउ गरेको थियो । अवैध हतियार ३५८, गोली १०४८सहित ४२३ जनालाई पक्राउ गरएको थियो ।

आईजी खनालको कार्यकालमा रिक्त रहेका कतिपय पदमा प्रहरी जवान र अधिकृतको भर्ती पनि खुल्यो । ७ हजार ८ सय ३२ जना नयाँ नियुक्ति भयो भने ९ हजार ६ सय ७१ जनाको बढुवा र ३२ हजार ८ सय ३७ जनाको सरुवा र पदस्थापना गरिएको विवरणमा उल्लेख छ ।

प्रतिबन्धपछि ११८३ जनालाई पक्राउ गरी १११९ जनाविरुद्ध मुद्दा चलाइएको थियो । १३९ जना कारागारमा छन् भने ८३ जना अनुसन्धानका क्रममा थिए । प्रहरीले धाधम पक्राउ गरेपछि झन्डै एक हजार जनाले विप्लव समूह त्यागेको घोषणा गरेका थिए

३४० मोटरसाइकल वितरण, एक प्रहरी एक खाट, सबै प्रदेशमा वाटर क्याननको लक्ष्यअनुसार ५ वटा खरिद, १३१ वटा चार पांग्रे सवारीसाधन खरिद र वितरण, सवारी कारकेडका लागि ३० मोटरसाइकल खरिद भएका थिए ।

आईजी खनाललाई बेरुजु फस्र्यौटमा उत्कृष्टता हासिल गरेका कारण गृहमन्त्री रामबहादुर थापा बादलले पुरस्कृत नै गरेका थिए ।

आईजी खनालको कामको उत्कृष्ट मापन मुलुक भित्र मात्र होइन बाहिर पनि भएको थियो । संयुक्त राष्ट्र संघीय वातावरणीय कार्यक्रम अन्तर्गत एसीया इन्भाइरोमेन्टल इन्फोर्समेन्ट अवार्ड २०१८, ओसोसियो २०१८ डिजिटल गभर्मेन्ट अवार्ड, आईसीटी अवार्ड २०१८, नेशनल आईसीटी अवार्ड २०१८ले पनि आईजी खनाल सम्मानित भएका थिए ।

विप्लव समूहमाथि हावी

सरकारले नेत्रविक्रम चन्द विप्लव समूहलाई प्रतिबन्धको घोषणा गरेपछि प्रहरीलाई उसका गतिविधि नियन्त्रणका लागि निर्देशन दिएको थियो । सोहीअनुसार माथाहतका कार्यालयमा आईजी खनालको निर्देशन भएको थियो ।

विस्फोटलगायतका विभिन्न गतिविधिलाई निमिट्यान्न पार्ने काममा प्रहरीको भूमिकालाई अगाडि बढाउन खनाल सफल भएको तथ्यांकले देखाएको छ ।

प्रतिबन्धपछि ११८३ जनालाई पक्राउ गरी १११९ जनाविरुद्ध मुद्दा चलाइएको थियो । १३९ जना कारागारमा छन् भने ८३ जना अनुसन्धानका क्रममा थिए । प्रहरीले धाधम पक्राउ गरेपछि झन्डै एक हजार जनाले विप्लव समूह त्यागेको घोषणा गरेका थिए ।

विप्लव समूहबाट प्रहरीले एलएमजी १, एम१६ १, एसएलआर १, एसएमजी ७, ३०३ ली इनफिल्ड १, पेस्तोल २९, भरुवा बन्दुक १ सहित ४५ हतियार र हजार राउन्डभन्दा बढी गोली बरामद गरेको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।

प्रहरीको दाबी छ,‘दाङमा केन्द्रीय स्तरका नेता पक्राउ गर्नुका सार्थ ठूलो मात्रामा हतियार बरामद भयो । कुमार पौडेलेको भिडन्तमा मृत्यु भएपछि सो समूह शान्ति प्रक्रियामा आउन बाध्य हुने अवस्था बनेको छ ।’

गेष्ट हाउसमा महिला र पुरुष मृत फेला, छोरी सकुशल



हीनताबोध नगरौँ, नवीन समझदारी गरेर राजसंस्थाको पुनःस्थापना गरौँ : राजेन्द्र लिङ्देन



उपनिर्वाचन- रास्वपालाई सहकारीको पिछा, मत जोगाउन व्यस्त एमाले-कांग्रेस



कतारी राजाको स्वागतमा तयार गेट (फोटो फिचर)

सिफारिस


पूर्वराष्ट्रपति भण्डारी ‘गणतन्त्र गौरव सम्मान’बाट सम्मानित



एमालेद्वारा १५ बुँदे प्रस्ताव पारित, सत्ता सहकार्यलाई कमजोर पार्ने काम नगर्न आग्रह



एमाले प्रतिनिधि परिषद् बैठक : अनैतिक, भ्रष्ट र अनुशासनहीन क्रियाकलाप नियन्त्रणमा जोड



एमाले अध्यक्ष ओली बिरामी, वरिष्ठ उपाध्यक्षको अध्यक्षतामा प्रतिनिधि परिषद्को बैठक सुरू